GEOLOGIE 

Perm/Trias

 

De geschiedenis van de World Heritage Site langs de kust van Dorset en Oost-Devon begint 250 miljoen jaar geleden in het Trias (tijdvak aangegeven als ‘rood lijntje rechts op figuur 1, de excursie begint al iets eerder nl. in het Perm). Het gebied maakt onderdeel uit van het supercontinent Pangea. De moderne continenten ontstonden na het opbreken van Pangea. Gedurende Perm en Trias lag het gebied in het droge en hete centrum van Pangea. De omstandigheden waren vergelijkbaar met die in het huidige Saoedi-Arabië: een woestijnklimaat. In het westen bevond zich een grote gebergteketen die geleidelijk aan af-erodeerde. Het erosiemateriaal (m.n. zand en grind) werd afgevoerd door rivieren en o.a. afgezet op het vaste land van Zuid Engeland. De hoge temperaturen zorgden voor enorme verdamping. De Trias is een zeer belangrijke periode in het ontstaan van het leven; op de grens Perm-Trias vond de grootste massale uitsterving ooit plaats. De overblijvende soorten evolueerden snel en de eerste dinosauriërs en bijzondere reptielen verschenen op aarde.

Jura

Tijdens de Jura, tussen 200 en 145 miljoen jaar geleden, brak Pangea op en werd ten westen van Engeland de Atlantische Oceaan gevormd. Omdat nieuwe oceanen aanvankelijk ondieper zijn met geprononceerde mid-atlantische ruggen, steeg de zeespiegel eerst flink. Met de zeespiegel liepen grote delen van de continenten onder water. Grote delen van Europa raakten tijdens de Jura bedekt met ondiepe zeeën. Door het warme klimaat ontbraken de ijskappen aan de polen meestal geheel. Zeespiegelstijgingen en –dalingen wisselden elkaar af, herkenbaar in de diverse gesteente-cycli langs de huidige kust. Tijdens de midden Jura was het zeeniveau gemiddeld laag, de regio leek op de huidige Bahama’s (eilanden omgeven door ondiepe lagunes). Na een fikse zeespiegelstijging eindigt de Jura met een zeespiegeldaling, perfecte omstandigheden voor de vorming van ondiepe tropische zeeën. De aanwezigheid van een enorm oppervlak aan ondiepe zeeën zorgde voor een explosie van ‘nieuw leven’. Alle ecologische nissen werden razendsnel opgevuld, onder anderen door dinosauriërs op het land en reptielen, zoals Ichtyosaurus en Plesiosaurus en verder ammonieten (familie van de moderne inktvis) in zee.

Krijt

In het Krijt, tussen 140 en 65 miljoen jaar geleden, deed het landschap aanvankelijk sterk denken aan de huidige Arabische Golf, lagunes bedekt met zoutpannen. In het midden Krijt zorgden bewegingen diep in de aarde voor het opheffen van de gesteentelagen met als resultaat de ‘Great Unconformity’, een zgn. discordantie waarbij bovenliggende gesteentelagen de onderliggende scherp afsnijden. Het groter worden van de oceanen zorgde ook voor een enorme opbloei van microscopisch kleine algen (met name coccolieten). Hun skeletten zonken naar de zeebodem en vormen nu de White Chalk, dan wel Krijt: spierwitte kliffen. Het Krijt was ook de periode waarin de eerste bloeiende planten op aarde verschenen; aan het eind van het Krijt kwamen veel diersoorten weer aan hun eind, er vond een nieuwe massale uitstervingsgolf plaats, het was gedaan met de meeste dinosauriërs en ammonieten.

‘Recente’ gebeurtenissen

Een belangrijke gebeurtenis na het Krijt is de botsing tussen Afrika en Europa. De Alpen werden gevormd, maar ook hier in Dorset waren de gevolgen merkbaar. De lagen werden opgebroken en de scheef gesteld, wat met name goed te zien is bij Lulworth Cove. En een spectaculair effect van de laatste zeespiegelstijging en – dalingen gedurende de ijstijden gaan we zien bij Chesil Beach waar zich een enorme ‘barrière’ van vuursteen heeft gevormd.

Oliegeologie

Wat weinigen zullen weten is dat zich in dit gebied drie producerende olievelden bevinden, waaronder een van grootste van het vasteland van West-Europa! Voor olie heb je om te beginnen ‘source rock’ nodig; een potentiele bron waaruit olie en gas kunnen worden gevormd: kleien en schalies rijk aan organisch materiaal. Als je die begraaft en ‘kookt’ tot een bepaalde temperatuur dan kunnen olie en gas worden gevormd. In vloeibare vorm gaat olie soms migreren in de ondergrond tot het een poreuze en (vooral) permeabele laag vindt, het zogenaamde reservoirgesteente. Als het reservoirgesteente dan ook nog van boven afgesloten wordt door een ondoordringbare laag (een zogenaamde ‘seal’), zijn er al aan een aantal voorwaarden voldaan om een olie/gasveld te vormen. Of het er daarna economisch verantwoord weer uit te halen is, hangt o.a. af van de eigenschappen van het reservoir: hoeveel olie zit er in de grond en hoeveel daarvan kan naar de oppervlakte gebracht worden.

DAGPROGRAMMA

Het programma is in hoofdlijnen bekend maar kan op details nog wijzigen i.v.m. getij en weers­omstandigheden.

Vrijdag 14-06-2019
16.35 uur vertrek Schiphol, KLM vlucht naar Southampton

16.45 uur aankomst Southampton
Vervoer per bus naar ons hotel in Weymouth

 

Zaterdag 15-06-2018

8.30 uur vertrek (tijd afhankelijk van de getijden). Deze dag staan fluviatiele en ondiep mariene afzettingen uit Perm en Trias centraal. Verwilderde rivierafzettingen, verlanding, kustprofielen. Pangea breekt langzaam open.
Stop 1: Exmouth centrum: Perm breccies
Stop 2: Exmouth strand: Permafzettingen langs strand
Veldlunch op strand
Stop 3: Budleigh Salterton: Triassische rivier- en duin afzettingen met een aantal bijzondere fenomenen

Stop 4: Ladram Bay: Triassische rivierafzettingen

Rond zes uur zijn we terug in het hotel in Weymouth

 

Zondag 16-06-2019

8.30 uur vertrek (tijd afhankelijk van de getijden)

Vandaag staat de Jura centraal. Met o.a. de wereldberoemde vindplaats van ammonieten in Lyme Regis, de zogenaamde (Ammonite Graveyard).

Stop 1 – Lyme Regis. Bij aankomst bezoeken we eerst het Lyme Regis Museum, bekend om z’n rijke fossielen collectie. Erna staat een bezoek gepland aan de beroemde Ammonite Graveyard, waar we een verklaring zullen proberen te zoeken voor de enorme concentratie fossielen op die plek.

Stop 2 – Lunch

Stop 3 – Strandwandeling naar Charmouth. Liefhebbers van ‘fossil hunting’ kunnen hier hun hart ophalen op zoek naar fossielen. De strandwandeling van zo’n drie kilometer (in twee tot drie uur) is voor de liefhebber en kan alleen in de middag gedaan worden, omdat het getijde ons dan gunstig gezind is. Diegenen die liever met de bus willen, sluiten in Charmouth weer aan bij de wandelaars.

Stop 4 – West Bay: deltaische afzettingen. De beroemde kliffen van West Bay waren het decor voor de spannende tv serie Broadchurch

 

Maandag 17-06-2019

Bezoek aan Exeter

8:30 – Vertrek.

We vertrekken vandaag met de bus naar Exeter, waar we de dag door zullen brengen.

Stop 1 – Bezoek aan en rondleiding door de beroemde kathedraal.

Stop 2 – Na de lunch is er voor de liefhebbers een geologische stadswandeling waarbij o.a. een bezoek gebracht zal worden aan de spectaculaire muur die het stadscentrum omringt. Er zullen verbanden gelegd worden met de gesteentes die we gister al in het veld gevonden hebben, respectievelijk de komende dagen nog zullen aantreffen.

Resterende tijd om vrij te besteden in Exeter en omgeving. Rond 7 uur terug in Weymouth.

 

Dinsdag 18-06-2019

8.30 uur vertrek

Stop 1: Osmington Mills: Corallian (Boven Jura)
Snelle facieswisselingen, ideaal studieobject dus zelf aan de slag! En een sectie opnemen langs het strand. Uiteraard goed voorbereid. Met een beetje geluk vinden we hier ons eigen olieveld(je!)
Bergschoenen (met enkelsteun) absoluut vereist (grote keien waar overheen geklauterd moet worden)
Lunch in de ‘Smugglers Inn’.
Na de lunch rijden we naar het schiereiland Portland. Top van Jura (Portland) en Onder Krijt (Purbeck)

Stop 1 Coombefield quarry – Lagunair, dinosaurus-sporen, fossiele zoutkristallen, golfribbels

Stop 2 Bowen Quarry – Portland Fm (oölitische kalk) met erboven de Purbeck Fm

Stop 3 Freshwater Bay – o.a. vuursteen, garnalen en ammonieten (en de mogelijke relatie daartussen!).
Let op: steil paadje; laten we achterwege bij regen; in dat geval alleen een panoramastop.

Stop 4 Panoramastop + beklimming Chesil Beach

Rond zes uur zijn we terug in het hotel in Weymouth

 

Woensdag 19-06-2019

8.30 uur vertrek

Stop 1: Lulworth Cove – sectie door groot deel van Krijt (Purbeck tot Cenomaan).
Spectaculaire baai is tektonisch bepaald.
Voor de liefhebbers bestaat de mogelijkheid om vanuit Lulworth Cove (in zo’n half uurtje) via een pittig klimmetje naar een ander strand te lopen (Durdle Door) waar fraaie rotspartijen ontsloten zijn. Dit is zeer de moeite waard (en … goed voor de conditie ☺).

Lunch in Lulworth Cove

Stop 2 – Kimmeridge Bay – Kimmeridge Clay uit de Boven Jura.

De beroemde Kimmeridge Clay is ongetwijfeld het meest lucratieve gesteente van de Britse eilanden. Het is het moedergesteente (source rock) van (bijna) alle olievelden in de Noordzee.

Rond zes uur zijn we terug in het hotel in Weymouth

 

Donderdag 20-06-2018

Terug naar huis

15:00 uur – Vertrek per bus uit Weymouth naar Southampton

17:20 uur – Vertrek XXXX naar Schiphol.

19:35 uur – Aankomst Schiphol.

OVERIGE INFORMATIE

Iedereen wordt geacht om op vrijdagavond 14 juni om 18:30 uur aanwezig te zijn in het hotel in Weymouth. U kunt uiteraard op eigen gelegenheid, bijvoorbeeld per auto, naar Weymouth gaan want deze reis wordt u aangeboden exclusief vliegreizen. Wel bent u verplicht om de excursie met de bus mee te gaan (een ‘optocht van auto’s’ in linksrijdend Engeland is ongewenst). Georeizen verzorgt het vervoer van en naar de vliegvelden aansluitend op de aangegeven vluchtschema’s.
NB: voordat u uw ticket boekt graag eerst even contact opnemen met Georeizen of de reis wel door gaat. Als het minimale aantal deelnemers niet wordt gehaald kan de reis worden geannuleerd (zie ook het Reisreglement).

 

Reisbescheiden

Voor Groot Brittannië is een geldig paspoort vereist. Denk aan een reis- en annuleringsverzekering! Wellicht is het handig om vooraf wat Engelse ponden in te slaan voor de eerste uitgaven.

 

 Vervoer

Per autobus

 

Kleding en schoeisel

Dagrugzak niet vergeten. Waterdichte regenkleding kan nodig zijn (jas/broek). Bergschoenen met goede enkelprotectie zijn absoluut nodig op stranden met (grote) keien. De wandelingen zijn niet erg lang, maar soms best wel inspannend a.g.v. het  ruwe terrein of de hoogteverschillen. Een goede fysieke gesteldheid is daarom vereist. Georeizen gaat proberen helmen voor alle deelnemers te regelen (het overgrote deel van de tijd lopen we langs kliffen, vandaar).

 

Velduitrusting

Een loep (10x) is erg handig om meer waar te kunnen nemen. Hamer en beitel mogen mee in de rugzak voor degenen die fossielen willen verzamelen. Maar let op: het is streng verboden om in de kliffen zelf te hakken, alleen op het strand mag er op losse stenen worden gehamerd en gebeiteld. Deze excursie is geen fossielenverzameltrip; dus de tijd die er voor wordt ingeruimd is beperkt.

 

Lunches en diners

Als het weer het toe laat zullen we uiteraard ook in het veld lunchen (bijvoorbeeld lunchpakket bestellen in hotel). In Weymouth zijn veel eetgelegenheden zodat iedereen zelf ’s avonds kan bepalen waar en voor welke prijs en met wie hij of zij wil dineren.