Cyprus is geologisch gezien op te delen in vier verschillende groepen, elk met zijn eigen kenmerkende gesteenten. Tijdens de reis zullen we gesteenten van alle vier de groepen van dichtbij bekijken. Met de observaties die we maken en extra achtergrondinformatie zullen we de ontstaansgeschiedenis van het eiland Cyprus proberen te begrijpen.

Troodos

Het centrum van het eiland wordt gedomineerd door het Troodosmassief. Hier vinden we de gesteenten die Cyprus geologisch zo beroemd maken: het zogenaamde ofiolietcomplex. Een ofioliet is een openvolging van verschillende gesteenten waaruit de oceanische lithosfeer bestaat,(zie figuur South Cyprus) en die zich vormt in een oceanische spredingsrug. Schematisch gezien, van onder naar boven, bestaat een ofioliet uit mantelgesteente (harzburgiet, duniet, wehrliet en pyroxeniet). Boven op het mantelgesteente ligt magmatische gesteente, met name grofkorrelige gabbro’s. Dit zijn de gestolde magmakamers die de bovenliggende ‘sheeted dykes’ en kussenlava’s, de bovenste delen van een ofiolietcoplex, hebben gevoed. ‘Sheeted dykes’ en kussenlava’s visualiseren het beste de aangroei van nieuwe aardplaten langs een spreidingsrug. Daar waar twee platen uit elkaar bewegen ontstaat ruimte, en die wordt opgevuld door verticale intrusies van magma, parallel aan de spreidingsrug. Deze verticale intrusies heten ‘sheeted dykes’. Een deel van het magma bereikt het aardoppervlak en stroomt als lava uit over de bodem van de oceaan. De interactie tussen de hete lava en het koude oceaanwater zorgt dat de lava stolt in de typische kussenvormen. Het grootste gedeelte van het Troodosmassief bestaat uit deze ‘sheeted dykes’ en kussenlava gevormd in het Krijt. Tijdens de reis zullen we dan ook mooie voorbeelden zien die het proces achter de groei van platen goed illustreren.

Mamonia Complex

Normaal gesproken komt oceanische lithosfeer nooit op het aardoppervlak terecht, maar duikt het door subductie terug naar de mantel van de aarde, waar het als het ware wordt gerecycled. Echter, op enkele plaatsen in de wereld worden delen van de oceanische lithosfeer, ofwel ofiolieten, bewaard in de geologische opeenvolging. Cyprus is daar een van de beste voorbeelden ter wereld van. Om te begrijpen hoe het kan dat hier een deel van de oceanische lithosfeer is bewaard, moeten we kijken naar wat er structureel onder de ofioliet ligt, en op Cyprus is dat het Mamonia Complex. Die bestaat uit sterk gedeformeerde vulkanische en sedimentaire gesteenten die ook nog eens een hoge graad van metamorfose hebben ondergaan. De deformatie en de metamorfose zijn gerelateerd aan zogenaamde obductie, het proces dat een ofioliet omhoog duwt in plaats van terug de aardmantel in. Zoals je je kunt voorstellen, gaat dit omhoog gepaard met enorme tektonische krachten. Als we naar de gefragmenteerde en gedeformeerde gesteenten van het Mamonia Complex gaan kijken tijdens de reis, is het mogelijk om met een klein beetje fantasie die krachten te voelen.

Circum-Troodos sedimentaire succesie

Het omhoogduwen van de Troodos-ofioliet boven op het Mamonia Complex vond plaats in het Laat-Krijt (ongeveer 70 miljoen jaar geleden). Daarna brak er een lange periode van relatieve tektonische rust aan, waarin een sedimentaire succesie van voornamelijk carbonaatgesteente boven op de Troodosofioliet en het Mamonia Complex werd afgezet. De oudste sedimenten van deze succesie dateren uit het Laat-Krijt, de jongste uit het Holoceen. Tijdens de reis zullen we vooral de jongere sedimenten bekijken. Ze vertellen in de meters dikke gipsafzettingen het verhaal van de zogenoemde zoutcrisis van de Middellandse Zee tijdens het Mioceen (ongeveer 6 miljoen jaar geleden). De nog recentere opheffing van Cyprus uit de zee is dan weer goed te zien aan de Pliocene en Pleistocene mariene terrassen die we in het hedendaagse landschap zullen herkennen.

Kyrenia Complex

De gesteenten van het Kyrenia Complex, parallel aan de noordkust van het eiland, representeren weer een heel ander hoofdstuk van de geologische geschiedenis van Cyprus. Sedimentaire en vulkanische gesteenten variëren hier in ouderdom van Perm tot aan Eoceen. Ze liggen hier aan het aardoppervlak in een klassiek plooiingsgebergte. Dit is gevormd tijdens het Eoceen door de samendrukking van de Euraziatische en Afrikaanse platen. Tijdens de excursiedag naar Noord-Cyprus zullen we de plooien van dichtbij bekijken en vergelijken met de deformatie die wie op andere delen van het eiland zien, met name in het Mamonia Complex. Op dezelfde dag zullen we ook een stop maken aan de noordflanken van het gebergte, waar we een bijzonder fossielenvindplaats van Pleistocene dwergnijlpaardjes zullen bezichtigen.

Dag 1 maandag 2 mei  Amsterdam-Paphos met Transavia, vertrek 15:00 u, aankomst 20:00 u. Transfer per bus van het vliegveld naar het hotel Aquamare Paphos.

Dag 2 dinsdag 3 mei Paphos Troodos overnachting in het Platres hotel, Forest Park, Troodos.

Stop 1.1 Mamonia complex: deformatie.

Stop 1.2 Contact Lefkara formatie en kussenlava’s van het Troodos complex.

Stop 1.3 Nieuw bezoekerscentrum Troodos met gesteentetuin en botanische tuin.

Stop 1.4 Amianthos breuk – geosite 10.

Dag 3 woensdag 4 mei Platres Troodos – overnachting in het Platres hotel Forest Park, Troodos.

Stop 2.1 Wandeling (2-3 uur) bij Olympos naar de Chroommijn.

Stop 2.2 Pyroxenen – Geosite 47.

Stop 2.3 Gabbro’s, dunieten en dykes – Geosite 25.

 

 

Dag 4 donderdag 5 mei Platres – Nicosia overnachting in hotel Centrum, Nicosia.

Stop 3.1 Sheeted dykes – Geosite 48 – “practicum” chilled margins.

Stop 3.2 Mijn van Mitsero –  Acid Mine Drainage.

Stop 3.3 Kussenlava’s en sheeted dykes (voorplaat boek Edwards) wandeling Akaki river.

Middag/avond vrij in Nicosia

Dag 5 vrijdag 6 mei Tocht Noord Cyprus – Kyrenia gebergte en dwergnijlpaardfossielen (Stop 4.1 kerkje/kapel voor de heilige Phanourios gebouwd op fossielhoudende gesteenten) – overnachting  in hotel Centrum, Nicosia.

 Dag 6 zaterdag 7 mei Nicosia – omgeving Lemesos – overnachting in hotel Hylatio, Pissouri.

Stop 5.1 Kourion archeologie (amfitheater, mozaieken), landschap – terrassen, kustontwikkeling.

Stop 5.2 Petra tou Romiou – kustontwikkeling en fluviatiele terrassen.

Dag 7 zondag 8 mei Pissouri – Akamas – overnachting  in hotel Aphrodite Beach, Polis.

Stop 6.1 Fossielen aan strand van Paphos (bij hotel Veronika).

Stop 6.2 Kloof van Avakas (wandeling 2-3 uur).

 Dag 8 maandag 9 mei Polis – Paphos (vertrek Transavia 2050 uur) – Amsterdam.

Stop 7.1 Baden van Aphrodite: kustontsluitingen.

Stop 7.1 wandeling voor de liefhebber.

Stop 7.2 Eledio gipsen van het Messinien.

Aankomst Amsterdam 00.20 uur (10 mei).

OVERIGE INFORMATIE

Op zondag 27 maart 2022 van 14:00 -17:00 zal er zal er een voorlichtingsbijeenkomst zijn in het gebouw Aardwetenschappen (Universiteitscentrum de Uithof, Utrecht) om kennis te maken met de overige deelnemers, waarbij de excursiegids en alle overige informatie verstrekt zal worden.

We gaan een paar flinke wandelingen (niet steil) maken. Als u redelijk ter been bent is dat goed te doen.

U mag niet overal stenen verzamelen. Als u vondsten mee wilt nemen doe deze dan in uw ruimbagage.

Een visum is niet nodig, u moet wel een Corona verklaring invullen voordat u Cyprus in mag.

Een dagvisum voor Noord-Cyprus is niet nodig. U krijgt bij aankomst op Cyprus een toeristenvisum dat 3 maanden geldig is en dat geldt ook voor het bezette Noorden. Dit gedeelte van Cyprus wordt alleen door Turkije als “land” erkend en verder door geen enkel ander land ter wereld.

Cyprus is tot 1963 een Brits protectoraat geweest (er zijn nog steeds Britse troepen op Zuid Cyprus gelegerd). Een Britse erfenis is dat het verkeer links rijdt. Ook hebt u een andere stekker nodig voor de elektra: de internationale adaptor van de ANWB is geschikt.

Cyprus is een EU staat. De munteenheid is de Euro.