GEOLOGIE 

De Eifel, het heuvelgebied dat gelegen is tussen Moezel in het zuiden, de Ahr in het noorden, de Rijn in het oosten en de grens van België en Luxemburg in het westen, is aan het einde van het Tertiair en in het Kwartair het toneel geweest van levendige vulkanische activiteit. De ondergrond van de Eifel bestaat voor het overgrote deel uit Devonische gesteenten. In de West-Eifel vooral fossielrijke kalkgesteenten, in de Oost-Eifel veel kwartsiet, grauwacke en leisteen.

Het optreden van het vulkanisme in het Eifelgebied werd mogelijk door het ontstaan van een groot breuksysteem in het Rijnleisteengebergte, waarvan de Eifel deel uitmaakt. Dit breuksysteem, waarvan de voornaamste breuken noordwest-zuidoost zijn gericht, ontstond tijdens de jong-Tertiaire tot Kwartaire opheffing van het Rijnleisteengebergte. Deze opheffing vond plaats als een koepelvormig omhoogdrukken van het gebied met als centraal, meest opgeheven deel het gebied waar nu de Rijn stroomt. De grote NW-SE gerichte breuken hielpen de Rijn in het bepalen van zijn loop en verschaften het magma zwakke plaatsen voor het dóórbreken in gebieden als de Eifel, het Zevengebergte en het Westerwald.

Onder de Eifel bevindt zich op ca. 100km diepte een ca. 100km brede paddenstoelvormige zone, die zo’n 200°C heter is dan haar omgeving, de zgn. Eifel-Plume.

In de Eifel zijn er in de afgelopen 50 miljoen jaar in 2 activiteitscycli ongeveer 700 vulkanische uitbarstingen geweest. De Tertiaire eruptiecyclus begon in de Hoogeifel ongeveer 45 miljoen jaar geleden (in het Eoceen) en ging door tot ongeveer 18 miljoen jaar geleden (in het Onder-Mioceen). Deze Tertiaire vulkanen vinden we voornamelijk in de omgeving van Nürburg.

De Kwartaire vulkanische activiteit (die plaatsvond in het Pleistoceen, van ongeveer 550.000 tot 10.000 jaar geleden) vond geologisch gesproken nog zo ongeveer deze ochtend plaats. Door deze ‘zeer jonge ouderdom’ zijn vele vormingen van dit vulkanisme nog goed bewaard gebleven. In het oostelijk deel van de Eifel, het gebied rond de Laacher See, heeft het Kwartair vulkanisme een grote verscheidenheid van vormen en van vulkanische producten tot stand gebracht.

Veel vulkanen in het Eifelgebied hebben hun ontstaan te danken aan uitbarstingen waarbij voor het overgrote deel vulkanische gassen werden uitgestoten en slechts weinig vast of vloeibaar vulkanisch materiaal. Hierdoor ontstonden grote trechtervormige gaten die zich vulden met regen- of grondwater. Rondom dit gat is vaak een lage wal van los vulkanisch materiaal aanwezig. De ‘Maaren’ van de westelijke Eifel zijn hiervan de bekendste voorbeelden.

Daarnaast zijn er de zeer grote vulkanische uitbarstingen zoals in het Laacher See-gebied.  Die worden gekenmerkt door enorme heftigheid, waarbij gassen onder hoge druk ontsnapten en het magma in zeer fijnkorrelige vorm, of als kleine druppels en zelfs in de vorm van schuim, zeer hoog de lucht in stootten. De producten van deze uitbarstingen werden over grote landoppervlakten verspreid, tot zelfs in Noord-Italië en Zuid-Zweden. Deze puimsteenerupties vonden plaats in de omgeving van Rieden, Wehr en de Laacher See. De depressies die hier worden gevonden en die ‘Kessel’ (caldera) worden genoemd lijken wel op de ‘Maaren’ uit de westelijke Eifel, doch zijn ontstaan door inzakkingen van de leeggeblazen magmahaard.

DAGPROGRAMMA

Programma (onder voorbehoud)

Dag 1

Om 14.00 uur wandelen we vanuit Hotel Garni Am Brunnenplatz (centrum Gerolstein) naar het Naturkundemuseum. In het museum is een overzicht te zien van de geologische ontwikkeling van het gebied. De ondergrond in de Eifel bestaat vooral uit Devonische afzettingen. Het museum heeft een fantastische fossielenverzameling uit deze periode.

Diner in Gerolstein.

Dag 2  

9.00 uur vertrek.

Stop 1 Arensberg

Voormalige basaltgroeve met spectaculaire entree. De meeste vulkanen in de Eifel werden gevormd in het Kwartair. Maar deze is 32 miljoen jaar oud.

Koffie in Hillesheim

Stop 2 Vulkangarten Steffeln + veldlunch

Rondwandeling van ruim een uur langs vulkaanwanden met tekst en uitleg bij de verschillende stops.

Stop 3 Eichholz maar

Een van de kleinste maren in de Eifel met een diameter van 120 meter. Het bevindt zich boven een breuk.

Stop 4 Rother Kopf

De Rother Kopf is een slakkenkegel die Schweissschlacken (samengeklonterde lavaklodders) bevat. We maken hier een wandeling van ongeveer 5 km. Op de top een veldlunch. Onderweg zien we ijsgrotten en kleine groeves waar basalt werd gewonnen waar molenstenen van werden gemaakt.

19.30 uur diner in Gerolstein

Dag 3

9.00 uur vertrek

Stop 1 wandeling van 4,2 km. rond Gemündener Maar en Weinfelder Maar
Het Gemündener Maar maakt deel uit van de groep Dauner Maaren. Het is het meest oostelijke maar van de drie. Het heeft een oppervlakte van 7 hectare en is het kleinste van de drie maren.
Het vertrekpunt is op een grote parkeerplaats met vlakbij ook uitzicht op het Weinfelder Maar. 

Stop 2 Vulkanhaus Strohn
Lunch in het Vulkanhaus Strohn en bezoek aan het museum, toegespitst op het lokale en regionale vulkanisme en is een welkome aanvulling op de reeds bestaande musea in de West-Eifel. Hoofdattractie is de Strohner Lavaspaltenwand, afkomstig uit de Wartgesberg-vulkaan, met een afmeting van 6x4m! Gloeiende lava liep ooit eens langs de wand naar beneden voor ze stolde.

Stop 3 Lavabombe Strohn
De bijna 120 ton zware Strohner Lavabombe is een geologische bijzonderheid. Met haar van bijna 5 meter en een inhoud van ongeveer 56 m³ is het een indrukwekkende getuige van het vulkanisme in de Eifel.

Stop 4 Ontsluiting zuidelijke slakkenkegel Wartgesberg vulkaansysteem
Deze voormalige kleine groeve dicht aan de weg ontsluit een ongeveer 10m hoge wand met slakken en gedraaide bommen.

19.30 uur diner in Gerolstein

Dag 4

9.00 uur vertrek na uitchecken hotel

Koffiestop in Mendig

Stop 1 Römer bergwerk Meurin
Tufsteengroeve uit de Romeinse tijd.

Stop 2 Laacher See abdij + lunch

Een van de belangrijkste kloosters in de Staufische stijl. Met fraai gesteentepalet aan de buitenkant.

Stop 2 Trasshöhlen
Hier werd tufsteen gewonnen voor de cementindustrie.

Stop 3 Contact tussen Devonische afzettingen en tufsteen

19.30 uur diner in Mendig 

Dag 5

Lunchpakketten ophalen bij bakker
9.00 uur vertrek
Stop 1 wandeling naar Laacher See ca. 4 km
We wandelen eerst langs de oostelijke oever van het meer dat is ontstaan na de zeer explosieve uitbarsting van de Laacher See vulkaan, 12.900 jaar geleden. In de groeves in het bos zien we verschillende basaltachtige gesteenten en puimsteen (met sanidien en zeer kleine fragmenten helblauwe haüyn). Langs de rand van het meer zien we CO₂ opborrelen, een teken dat het vulkanisme  in dit gebied nog niet definitief ten einde is.

Stop 2 Mendig Wingertsbergwand

Een imposant geologisch monument, van meer dan 30 m hoogte. In de 100-en meterslange wand zien we vulkanische assen en tuffen die afgezet zijn tijdens de uitbarsting van de Laacher See vulkaan. We ontrafelen de ingewikkelde structuren laag voor laag. Ze vertellen het verhaal van een uitbarsting die dan rustig en dan weer zeer explosief verliep.

Stop 3 Groeve Eppelsberg
Actieve groeve die is opgebouwd uit meerdere slakkenkegels. Indien mogelijk lopen we ook even de groeve in om een schitterende dyke te bekijken.

Stop 5 rondleiding Vulkanbrauhaus Mendig
Bezoek aan ondergrondse kelders.

Diner in Vulkanbrauhaus

Dag 6

Lunchpakketten ophalen bij bakker
9.00 uur vertrek na uitchecken hotel

Stop 1 Bazaltzuilen (Ettringen en St. Johann)

Stop 2 Weibern
–  Lacustrien-fluviatiele afzettingen midden in Weibern,
–  De verschillende ambachtelijke manieren waarop men de tuffen in de omgeving als bouwsteen gebruikte (Weiberner Schaufenster)

Stop 3 een modderstroomafzetting in Niederzissen

Stop 4 Glees Gleitfalte Dachsbuchs
Een ijstijdverschijnsel dat zijn weerga in Europa niet kent.

Veldlunch. Na de lunch vertrek naar Nederland.

OVERIGE INFORMATIE

Logies:

De eerste drie nachten verblijven wij in Hotel Garni Am Brunnenplatz (centrum Gerolstein), de laatste twee nachten in Hotel Felsenkeller in Mendig.

Kleding en andere uitrusting:
Het kan in de Eifel fiks regenen of hagelen. Neem dus regenkleding mee. Waterdicht schoeisel met goed profiel aanbevolen

Nordic walking sticks of wandelstokken zijn niet noodzakelijk, maar kunnen van pas komen.

Aan te raden: geologenhamer, loep, verpakkingsmateriaal plastic zakjes (voor mineralen), veldboekje en schrijfgerei.

Verzekeringen:
U moet zelf voor een reis- en (eventueel een) annuleringsverzekering zorgen.

Zwaarte van de reis:

Alle wandelingen tijdens de reis zijn gemakkelijk.

Kennismaking en inleiding excursie:

Er is geen voorlichtingsbijeenkomst.